Leerlingen verschillen van elkaar, daarom zit er veel differentiatie in ons onderwijssysteem. Denk aan vwo- en vmbo-scholen, maar ook niveaugroepjes in de basisschoolklas. Maar volgens bijzonder hoogleraar Eddie Denessen kan differentiatie ook de kansenongelijkheid juist vergroten. Op 26 juni spreekt hij hierover zijn oratie uit. Dit meldt Universiteit Leiden.
Differentiatie wordt gezien als een oplossing voor het omgaan met verschillen tussen leerlingen. Maar Denessen ziet ook nadelen. Er is in Nederland een sterke relatie tussen de opleiding van ouders en de schoolloopbaan van kinderen. Op het vwo zijn kinderen van hoogopgeleiden oververtegenwoordigd, op het vmbo de kinderen van lager opgeleide ouders. Ook volgen veel meer kinderen van hoogopgeleide ouders tweetalig onderwijs. "Zo vergroten deze vormen van differentiatie de kansen van kinderen die al met een voorsprong aan het onderwijs beginnen."
Bij differentiatie in de klas is een belangrijke rol weggelegd voor de leraar. "Maar leraren zitten klem tussen twee tegenstrijdige beleidsinitiatieven van de overheid," zegt Denessen. In 2014 is het Plan van Aanpak Toptalenten gepresenteerd door het ministerie van Onderwijs en in 2016 bracht hetzelfde ministerie het Actieplan Gelijke Kansen in het Onderwijs uit. "Dat plaatst de leraar in de praktijk voor een dilemma: geeft hij elke leerling evenveel aandacht, zodat ze alles uit hun talenten kunnen halen, of geeft hij de leerlingen uit lagere sociale milieus meer aandacht dan de leerlingen uit hogere milieus, zodat kinderen met gelijke aanleg dezelfde kansen krijgen?"
Bij differentiatie door de leraar speelt nog een ander aspect. "We weten uit onderzoek dat leraren vaak onbewust, intuïtief ook nog differentiëren. De verwachtingen van leraren werken door in de prestaties van kinderen."
Met zijn onderzoek wil Denessen praktische programma’s ontwikkelen voor leraren en scholen, en meer inzicht verkrijgen in de maatschappelijke effecten van differentiatie. Zo hoopt hij scholen en leraren te helpen een visie te ontwikkelen over omgaan met verschillen en kansenongelijkheid in het onderwijs. ‘Er is een kritische herbezinning op ons onderwijs nodig om daadwerkelijk bij te dragen aan gelijke kansen voor alle kinderen.’
Eddie Denessen is benoemd tot bijzonder hoogleraar Sociaal-culturele achtergronden en differentiatie in het onderwijs, bij het Instituut Pedagogische Wetenschappen van de Universiteit Leiden.
Door: Redactie Nationale Onderwijsgids
