“Ja, vertalers maken zich wel zorgen over het Nederlands en de kennis van vreemde talen.” Daarbij zijn er zorgen over ontlezing aan de ene kant, maar volgens Koper zijn er aan de andere kant ook zorgen over het taalonderwijs. “Dat heeft ook weer gevolgen voor de vertalers, want de aanwas van jonge vertalers is al niet zo groot. Op het moment dat talenstudies nog minder populair worden, kan de situatie ontstaan dat er helemaal geen jonge vertalers meer bijkomen.” 

Voor veel mensen is het vanwege economische redenen niet haalbaar om als vertaler aan de slag te gaan, omdat het vrij slecht betaald. Zeker voor literair vertalers. “Vaak zie je bij jonge vertalers dat ze er nog een baantje naast hebben, maar als ze ouder worden en ze willen een gezin, dan zie je dat ze het vertalersvak vaarwel zeggen.”

Talenstudies sluiten

Dat de universiteiten van Leiden en Utrecht nu hebben besloten om vanwege de dreigende bezuinigingen een aantal talenstudies te sluiten is zorgelijk. “Vertalers maken veel gebruik van de infrastructuur van universiteiten en bibliotheken. Daar valt nu mogelijk een gat en dan wordt een universiteit minder toegankelijk voor vertalers.”

Taal is niet alleen maar communiceren, maar het slaat ook een brug met het verleden. “Er is specifieke kennis nodig voor boeken die vroeger zijn geschreven. Mensen die hiervoor hebben doorgestudeerd, beschikken daarover. Dat is ook belangrijk voor de toekomst. Taal is altijd in ontwikkeling en daar hebben we docenten en wetenschappers voor nodig die dat kunnen onderhouden.”

Lerarentekort bij talen 

Volgens Koper verdwijnt de zichtbaarheid van vreemde talen. Dat is ook al te zien in het voortgezet onderwijs. “Je ziet nu al dat er tekorten zijn voor docenten Duits en Frans. Dat zijn ontzettend belangrijke talen voor de Nederlandse economie.” Dit tekort bestaat ook voor docenten Nederlands, want het aantal studenten Nederlands neemt steeds verder af. “Engels is wel redelijk populair, daar zijn de aantallen nog net hoog genoeg voor nieuwe leraren.”

“Maar ik denk ook dat de liefde voor taal op jonge leeftijd moet worden bijgebracht”, aldus Koper. Daarbij kan het ook gaan over dialect, Turks, Arabisch of Oekraïens. “Gewoon een van je moedertalen, daar begint het bij.” Dat begint thuis en idealiter gezien wordt dit dan doorgezet op school. Alleen hoe doe je dit?

“Ik denk dat we moeten onderkennen dat het heel belangrijk is om goed te kunnen lezen en schrijven.” Momenteel is het zo dat één op de drie vijftienjarigen onvoldoende kennis heeft om zich zelfstandig te kunnen redden. “Daar moeten we meer in investeren en ik denk niet dat het beter wordt als we daarop gaan bezuinigingen. Daar moeten we juist meer in investeren.”

Goed kunnen lezen

Koper legt uit dat het zeer complex is. “Bij taalonderwijs is het goed kunnen lezen wel echt de basis. Dus het begint bij leren lezen vanaf jonge leeftijd.” Dat je door je ouders voorgelezen wordt. Dat begint zelfs al als je in de buik zit, dat je ouders tegen je praten. Voorlezen hoeft dus niet per se, maar een gesprek is ook al voldoende. 

Enthousiast zijn

“Als docenten zelf enthousiast zijn over lezen, dan denk ik dat dit heel stimulerend werkt voor kinderen. Je hoort vaak dat als er tijdens projecten een leesuurtje is, dat kinderen daar eerst aan moeten wennen. Maar dat ze het vervolgens  toch heel prettig vinden om even een uurtje te lezen.”

Docenten moeten volgens Koper ook meer waardering krijgen. Er moet bijvoorbeeld gekeken worden naar de grootte van de klassen. “Want als je als docent les geeft aan een klas met meer dan dertig leerlingen, dan maak je het beroep niet aantrekkelijker. Ik denk dat we moeten zorgen dat er voldoende geld gaat naar het onderwijs.”

Actievoeren

Mochten de bezuinigingen op het hoger onderwijs doorgaan, dan weet Koper nog niet of ook de Auteursbond actie gaat voeren. “Ik weet dat er op universiteiten heel veel acties zijn. Na de grote demonstratie in Den Haag op 25 november (2024) werd er ook lokaal op universiteiten gedemonstreerd. Ik denk dat ze blijven actievoeren en ik hoop dat dit voldoende effect heeft.”

Wat de vertalers kunnen doen, weet Koper niet. Ze proberen in ieder geval via de kanalen die voor hen beschikbaar zijn duidelijk te maken dat het verdwijnen van die talenstudies een ramp is. “Het is echt kennisvernietiging. Als dat over een paar jaar allemaal weer moeten worden opgebouwd, kost dat ook nog eens veel meer geld. Als vertalers kunnen ze dus niet heel veel doen, maar ze blijven wel de universiteiten steunen in hun acties.

Door: Nationale Onderwijsgids/ Femke van Arendonk