1. Bezuinigingen zijn noodzakelijk

De voorjaarsbegroting bleek een lastige puzzel door de vele wensen van de coalitiepartijen. Door het uitstellen van de plannen voor bijna gratis kinderopvang kan het kabinet direct 2,2 miljard euro besparen, het bedrag dat oorspronkelijk voor het plan was gereserveerd. Hoewel het idee veel voordelen biedt, zijn er toch steeds twijfels over de haalbaarheid. De invoering van het nieuwe stelsel werd vorig jaar uitgesteld naar 2027, maar is inmiddels verschoven naar 2029. In het oorspronkelijke plan zouden ouders tot 96% van de kosten voor kinderopvang vergoed krijgen, met slechts 4% als eigen bijdrage.

Het nieuwe systeem zou ook moeten voorkomen dat er weer een situatie ontstaat zoals bij de toeslagenaffaire, waarbij duizenden ouders onterecht werden aangeslagen. In het nieuwe stelsel zou de kinderopvangtoeslag direct naar de opvanginstellingen gaan.

2. Het personeelstekort in de kinderopvang blijft een probleem

In veel steden is het al een grote uitdaging om voldoende personeel te vinden voor de kinderopvang. Ondanks inspanningen om pedagogisch medewerkers aan te trekken, blijven er op populaire locaties lange wachtlijsten. De verwachting is dat dit probleem alleen maar groter zal worden als de kinderopvang grotendeels gratis wordt. Hoewel het tekort in de sector iets is afgenomen, wordt er nog steeds gezocht naar duizenden medewerkers. Experts voorspellen dat dit tekort in 2034 zal oplopen tot zo'n 33.400 vacatures.

3. De verlofregeling in Nederland schiet tekort

In vergelijking met andere landen heeft Nederland relatief beperkte verlofmogelijkheden voor ouders van pasgeboren kinderen. Volgens econoom Thomas van Huizen zou een verbeterde verlofregeling, zoals die in Noorwegen bestaat, helpen om het personeelstekort in de kinderopvang aan te pakken. In Noorwegen krijgen ouders bijna een jaar betaald verlof, waardoor ze in het eerste jaar minder afhankelijk zijn van kinderopvang. In Nederland kunnen ouders slechts 16 weken zwangerschaps- en geboorteverlof opnemen, terwijl partners slechts recht hebben op één week betaald verlof.

4. Het nieuwe systeem levert weinig voordelen voor de maatschappij

Het doel van gratis kinderopvang is dat ouders meer gaan werken, omdat de hoge kosten van kinderopvang nu vaak een belemmering vormen. Echter, onderzoek van het SCP en CPB laat zien dat het effect op de arbeidsparticipatie gering zal zijn. De verandering zou slechts 15.000 extra fulltime werkenden opleveren, wat slechts 0,2% van het totale arbeidsaanbod is. Het lijkt erop dat vooral midden- en hogere inkomens profiteren, terwijl de arbeidsparticipatie in deze groepen al relatief hoog is.

5. Het nieuwe systeem versterkt kansenongelijkheid

Hoewel de vergoeding voor kinderopvang in het nieuwe systeem bijna volledig wordt gedekt voor werkende ouders, moeten zij toch 4% van de kosten zelf betalen. Voor gezinnen met een lager inkomen kan dit bedrag een aanzienlijke last zijn. Deze gezinnen zouden juist het meeste profiteren van kinderopvang, aangezien het hen helpt vaardigheden te ontwikkelen die ze anders misschien niet zouden opdoen. Bovendien komt de vergoeding alleen beschikbaar voor werkende ouders, wat betekent dat kinderen uit kwetsbare gezinnen, waarvan de ouders geen werk hebben, geen gebruik kunnen maken van de vergoeding.

Zal gratis kinderopvang ooit werkelijkheid worden​?

Desondanks denkt econoom Van Huizen dat het steeds verder uitstellen van de plannen de situatie alleen maar bemoeilijkt. Naar zijn mening zal het herinneren van de toeslagenaffaire steeds verder in de achtergrond raken, wat de druk op het kabinet om te handelen vermindert.

Door: Nationale Onderwijsgids / Fleur Zomer