Het Expertisecentrum Beroepsonderwijs (ecbo) en de Universiteit Utrecht deden een verkenning in hoeverre mbo niveau 2-studenten kritisch denken en hoe dit gestimuleerd kan worden. Jongeren kunnen makkelijker kritisch denken over onderwerpen die dichtbij hen staan. Het onderwerp tastbaar maken helpt om empathie op te wekken, maar dat is niet genoeg: het lijkt nodig dat docenten daarnaast jongeren langer laten nadenken over hun eigen denken. Dat meldt ecbo.
In de verkenning kregen 35 studenten elk vier casussen voorgelegd: over vluchtelingen, homoseksualiteit, orgaandonatie en de wettelijke alcoholleeftijd. Daarna werd hen de vraag gesteld: “Wat vind jij hiervan?” Als onderwerpen verder weg staan, vinden jongeren het lastiger om er kritisch over na te denken. Over onderwerpen in hun eigen leefwereld, zoals de wettelijke alcoholleeftijd, vormen jongeren eerder een mening op basis van feiten en eigen ervaringen. Informatie of een persoonlijke ervaring met een onderwerp kan jongeren helpen om er kritisch over te kunnen denken.
Informatie beoordelen deden de jongeren weinig tijdens de interviews; wel stonden ze meestal open voor andere perspectieven dan hun eigen mening. Jongeren gebruiken verschillende soorten argumenten voor verschillende onderwerpen. Een mening over de wettelijke alcoholleeftijd is vaker gebaseerd op feiten; een mening over homoseksualiteit is vaker gevormd op basis van normen, waarden of universele principes zoals 'iedereen is gelijk'.
Jongeren die tijdens de interviews een 'empathische prikkel' kregen, reageerden met sterkere emoties. Dit leidde er echter niet direct toe dat zij ook kritischer gingen denken. Daarvoor lijkt een combinatie met pedagogische begeleiding nodig. Een docent kan bijvoorbeeld coachen om meer argumenten te geven of daadwerkelijk te argumenteren vanuit het andere perspectief.
In sommige gevallen werd de metacognitie van jongeren geprikkeld om te kijken of zij daardoor kritischer gingen denken. In dat geval kregen jongeren hulpvragen om hen te begeleiden bij het kritisch denken. Door deze hulpvragen te stellen, gingen jongeren langer nadenken en kwamen zij tot meer argumenten. Het was nog wel de uitdaging om deze te integreren in hun eindoordeel.
Binnenkort verschijnt ook een handreiking voor docenten om kritische denkvaardigheden bij jongeren te trainen. De verkenning op basis van 35 interviews geeft een eerste indruk van het kritisch denken van mbo-jongeren. Vervolgonderzoek zal dieper moeten ingaan op verschillen tussen jongeren en de effectiviteit van onderwijsaanpakken.
Door: Redactie Nationale Onderwijsgids
