Als ik ’s ochtends om kwart over acht naar buiten kijk, fietsen er groepjes tussen-twaalf-en-zestien-jarige-scholieren langs mijn raam. Sommigen druk met elkaar kletsend, anderen in volste vertrouwen dat Boa’s het te druk hebben om boetes uit te delen aan telefonerende en appende fietsers. Nog een beetje onwennig fietsen ook scholen in de richting van een nieuw normaal, wat dat ook moge worden. Als het goed zit, zijn de fietsers op weg van de ene veilige basis naar de andere: van huis naar school. 

 

Zo’n veilige basis is een plek waar je welkom bent, gezien wordt, vrienden hebt, liefde ondervindt én waar je uitgedaagd wordt de grote soms boze buitenwereld in te stappen en daar spannende, aanvaardbare risico’s aan te gaan. Op een veilige basis ontstaan vriendschappen en ben je loyaal aan elkaar. Als het contact met die basis verbroken is, voel je je verdrietig, eenzaam, soms woedend en onthecht. Je bent er op een gezonde manier met elkaar verbonden: er ontstaat hechting en dat is niet iets waar je voor kiest, het zoeken ervan zit in ons DNA. Een veilige basis leidt tot veilige hechting en onveilige tot onveilige hechting. Jongeren verdienen plekken die hen bescherming, zorg en veiligheid bieden en die inspiratie, energie en uitdaging opleveren; je durft risico’s en uitdagingen buiten de veilige basis aan te gaan. 

 

Wanneer de veilige basissen onder druk staan liggen eenzaamheid, depressie en andere narigheid op de loer. En daar ziet het momenteel aardig naar uit.

Het sync-lab van de Erasmus Universiteit in Rotterdam maakte uit onderzoek in het afgelopen jaar op dat 75 % van de jongeren tussen 18 en 35 jaar op dit moment mentale klachten heeft en dat het gebrek aan sociaal contact en afleiding stress en moedeloosheid bij deze groep zorgwekkend hoog is.

Het zijn verontrustende cijfers die ‘ons’ dwingen nu de scholen weer van start gaan op een Rotterdamse manier de mentale crisis onder jongeren aan te pakken. Het Sync-lab zelf doet het via een speciale site die helemaal gericht is op jongeren en hen uitdaagt nodigt de klauwen uit de mouwen te steken. Ouders en leraren: jaag ze deze site op zou ik zeggen….

 

Daarbij kunnen scholen niet anders dan zelf ook aan de slag gaan om de veilige basis te herstellen. Voorwaarde om te leren is tenslotte dat je voldoende lekker in je vel zit. Wie leerachterstanden wil wegwerken zonder eerst naar het mentale welzijn te kijken, gaat verven zonder de ondergrond te hebben bewerkt.

 

Wist je trouwens dat mensen in een veilige omgeving, die geen invloed hebben, zich onveiliger voelen dan mensen in een minder veilige omgeving waar ze wél invloed hebben. Zonder het geven van invloed aan jongeren is het zo goed als onmogelijk een voor hen echt veilige basis te creëren. Als je kunt vinden in deze aanname heb je gewoon geen andere keus dan jongeren te betrekken bij het vormgeven van het nieuwe normaal. Denk daarbij dan niet alleen aan de welbespraakte en goedgebekte jongens en meiden, maar geef een stem juist aan hen die je normaliter niet zoveel hoort, of die je geneigd bent over het hoofd te zien. Dat zijn leerlingen die het vaak hardst nodig hebben gehoord te worden en die bijna altijd heel veel te bieden hebben.

 

Een manier om leerlingen invloed te geven is door met hen 'afspraken te maken in vredestijd'. Een prachtterm die we overnamen van de socioloog Iliass el Hadioui, ook verbonden aan de Erasmus Universiteit. Vraag wat jongeren nodig hebben om het samen goed te hebben en zet samen stappen in die richting.

“Wij hebben hier op school (of thuis) een aantal regels die helpen dit een goede, veilige plek te maken waar iedereen het goed heeft” zegt een leraar tegen zijn leerlingen. “En die ga ik je zo vertellen; maar voor ik dat doe heb ik een aantal vragen voor jullie die daarbij helpen." Dit zijn ze:

 

Hoe zou het voor jou en je collega’s zijn om deze vragen aan je leerlingen voor te leggen; en ook ouders: wat let je? Probeer het, zou ik zeggen, maar niet voordat je hebt stilgestaan bij wat jullie achterlaten. Welke ervaringen neem je mee, hoe was voor jou het afgelopen jaar? Je komt hiermee bij de kracht van verhalen: wees nieuwsgierig, laat jongeren elkaar hun verhaal vertellen en naar elkaar luisteren.