Het viel mij op dat in de tekeningen de scholen als afgesloten omgevingen werden voorgesteld. De ouders, het afnemend onderwijs, lokale bedrijven en instellingen en de lerarenopleidingen waren in de tekeningen niet te herkennen. De scholen leken nog geen deel uit te maken van de netwerksamenleving. Binnen de muren van de school was de wereld roze gekleurd. Dat terwijl de wereld buiten toch helemaal niet zo roze is. De professionele ontwikkeling van leraren vereist een open verbinding met de wereld. De Duits-Amerikaanse denker Hannah Arendt vraagt in haar essay De crisis van de opvoeding: ‘Houd je genoeg van kinderen om verantwoordelijkheid te nemen voor de wereld?’ 

 

Wanneer schoolleiders wordt gevraagd om een belanghebbendenanalyse te maken, dan gaat het na de leerlingen en de ouders al snel over interne belanghebbenden zoals de medewerkers. Een paar jaar geleden vertelde een promovenda mij dat ze onderzoek deed naar de netwerkvaardigheden van leraren en studenten. In haar onderzoek was gebleken dat de studenten betere netwerkers waren dan hun docenten. In het onderwijs wordt veel werkdruk ervaren. Onderwijsteams raken daardoor gemakkelijk in zichzelf gekeerd. Uit bestuurskundig onderzoek en onderzoek naar teamontwikkeling komt echter naar voren dat teams die verbindingen met de buitenwereld en met hun belanghebbenden onderhouden vitaler zijn dan gesloten teams.

 

En dan is er de pedagogische opdracht. Arendt ziet de school als een oefenplaats voor de wereld. Dat betekent dat de ramen en deuren van de school open moeten zijn. De opdracht van de leraar is om jongeren gedoseerd te confronteren met de buitenwereld. Arendt benadrukte dat met het in de wereld komen van jongeren de samenleving ook nieuwe kansen krijgt. 

 

In het onderwijs wordt wel eens geklaagd dat er teveel nadruk ligt op traditionele prestaties en het toetsen en dat de ouders, de overheid en de samenleving dat van scholen verlangen. Voer je gesprekken met de belanghebbenden, dan wordt duidelijk dat er andere gedachten zijn over de toekomst. Daarin zit de uitdaging voor de scholen en hun belanghebbenden om in co-creatie aan een nieuwe toekomst te werken. Daarbij kunnen externen een kennispartner, begeleider van ontwerpprocessen of sparringspartner zijn. Iemand die kan helpen om nieuwe sporen voor het denken te laten zien en die als kritische vriend kan helpen de toegevoegde waarde van de school voor de toekomst van de kinderen te vergroten.

 

Kortom, externe oriëntatie is altijd een voorwaardelijke stap voor de professionalisering in het onderwijs. Pas als ze uit hun eigen bubble komen, kunnen leraren en onderwijsorganisaties zicht krijgen op de bedoeling van het onderwijs en daarmee op de professionaliseringsopgave.