Kinderen (weer) eigenaar maken van hun leerproces. Dat klinkt eenvoudig maar er zit een hele wereld achter met de nodige valkuilen en misvattingen. Zo vertelt Daniëlle Aust die op 9 maart een training verzorgt voor leraren. Zelf is ze teamleider brugklassen van het Kennemer College. Eerder was Daniëlle docent Duits en leerjaarcoördinator. “Toen mijn kinderen zelf naar de middelbare school gingen, ging ik ook kritischer naar mezelf kijken naar hoe ik lesgaf. In die tijd was de school waar ik toen werkte volop bezig de slag te maken naar gepersonaliseerd leren. We wilden meer maatwerk in ons onderwijs. Je ontkomt er dan niet aan om anders te gaan kijken naar hoe kinderen in de klas zitten. Worden kinderen actief betrokken? Gaan ze zichzelf ook vragen stellen als ze bijvoorbeeld zwak presteren? We wilden leerlingen beter bedienen in hun keuzes. We zagen dat sommige leerlingen meer wilden dan ons reguliere aanbod. Bijvoorbeeld versneld examen Engels doen. Aan de andere kant zagen we een groep leerlingen die in de ‘consumenten-stand’ stond. Ze consumeerden de lessen en waren weinig gemotiveerd. Voor beide groepen leerlingen is meer eigenaarschap bij het eigen leren dus een belangrijk punt.”

Eigenaarschap en executieve functies

Haar uitgebreide praktijkkennis en persoonlijke ervaringen met eigenaarschap draagt Daniëlle graag over aan andere leraren. In haar training benadert Daniëlle eigenaarschap niet als een los begrip, maar verbindt ze het met  thema’s als executieve functies en werkhouding.

Bekijk de training

Ook verwerven deelnemers kennis over de ontwikkeling van het puberbrein. Eigenaarschap valt of staat in Daniëls ogen met zelfinzicht van de leerling. “Leerlingen moeten leren snappen hoe ze kennis tot zich nemen, hoe hun leerproces eruitziet en waarom ze bepaald gedrag vertonen. Hierdoor gaan ze begrijpen welke leerstrategieën wel of niet bij hen werken en waarin ze goed en minder goed in zijn.”

‘Eigenaarschap begint bij de docent’

Wat in het verhaal van Daniëlle sterk naar voren komt: eigenaarschap van de leerling begint bij de docent. Het is daarmee ook een 'oefening in zelfonderzoek' waarin de leraar zijn eigen percepties en overtuigingen door een kritische blik durft te bekijken. Daniëlle: “Als docent krijg je een nieuwe rol erbij, die van coach. Dat is voor veel leraren best lastig want je bent gewend om te zenden en te sturen. Docenten vinden de gedachte dat leerlingen meer eigenaarschap krijgen op zich heel aantrekkelijk: meer gemotiveerde leerlingen die zelf beslissingen nemen. Maar docenten realiseren zich vaak niet wat dat voor hen zélf betekent. Dat je een heel andere rol erbij gaat krijgen. Je moet kaders gaan creëren waarbinnen de leerlingen kunnen vallen en opstaan en verantwoordelijkheid gaan nemen. Dat is niet makkelijk. Leerlingen zijn er vaak aan gewend te consumeren en vinden het juist niet prettig als ze meer verantwoordelijkheid krijgen. Ze gaan dan kijken of ze de docent weer in de ‘zend-stand’ kunnen krijgen. Als je je als docent hiervan niet bewust bent, is dat een valkuil waar je in trapt. Je hoort daarom vaak zeggen: ‘dat loslaten vind ik best lastig’.”

Structuur

Tijdens haar trainingen valt het Daniëlle op dat eigenaarschap soms verward wordt met zelfstandigheid. “Eigenaarschap betekent niet dat de leerling het zelf maar moet uitzoeken en bij je komt als er een vraag is. Het vraagt juist om een structuur waarbinnen leerlingen kunnen kijken wat wel en niet voor hen werkt. Zo leren ze zichzelf kennen en bereid je ze voor op de toekomst. Die bagage geef ik heel graag mee aan de leerling bij de stappen die hij gaat zetten in zijn verdere leven. In het onderwijs moet het in mijn ogen meer gaan dan alleen om diploma’s. Je persoonlijke overtuigingen zijn daarom een heel belangrijke factor voor wie aan de slag wil met eigenaarschap. Je kunt pas de rol van coach op je nemen als je daar vanuit je eigen overtuigingen ook achter kunt staan en als je positieve verwachtingen hebt over de leerling.”

Kinderen vertrouwen geven

Op 9 maart start de training van Daniëlle over eigenaarschap. “Deze is vooral bedoeld voor docenten die iets willen met eigenaarschap maar niet weten wat en hoe en vastlopen. Daarom is deze training ook zo nuttig. Je moet eerst nagaan of eigenaarschap bij jou past. Als leraar moet je immers ook je eigen gedrag aanpassen. Je reflex als docent is dat je als je de controle kwijtraakt, je deze ook weer terug wilt pakken. Terwijl je meer bereikt als je kinderen vertrouwen geeft en ze ruimte biedt om te leren van hun fouten. Daarmee geef je het signaal af dat dat je ze serieus neemt. ‘Je hebt iets te leren en daar gaan we aan werken i.p.v. corrigeren en bestraffen.’ Toen ik zelf docent was ontdekte ik bij mezelf dat de relatie met de leerling hierdoor verbetert.” Een andere boodschap die Daniëlle graag kwijt wil: realiseer je dat er geen receptenboek is voor eigenaarschap of stappenplan. “Wat voor de ene leerling werkt, werkt bij de andere juist niet.”

Schrijf je in voor training Eigenaarschap