Normal_lr_20170616_kalsbeekcollege_0307

Jan Ruigrok, netwerkpartner van KPC Groep, merkt aan de vragen die hij krijgt dat leerlingen én leraren het zwaar hebben en dat scholen soms handelingsverlegen zijn bij het herstellen van relaties en omgaan met grensoverschrijdend gedrag. Tegelijk is hij hoopvol. “Ik zie zoveel betrokken docenten en schoolleiders die fantastische dingen doen om van hun school een fijne plek te maken voor leerlingen én leraren.”

Aanleiding voor het gesprek met Jan zijn de zich opeenstapelende onderzoeken die één ding steeds duidelijker maken: het mentaal welbevinden van veel jongeren staat onder druk. Als netwerkpartner van KPC Groep vervult Jan vele rollen; Hij is opleider (o.m. ‘faalkracht’-trainingen), trainer (o.m. herstelgericht werken in het onderwijs) en adviseert scholen bij het werken aan een veilig schoolklimaat. Dit voorjaar deed de Rotterdammer van zich spreken met de verschijning van het boek ‘Hoop, humor en herstel’. Hierin geeft hij pedagogische handreikingen aan leraren en schoolleiders voor het ontwikkelen en zo nodig herstellen van relaties met en tussen leerlingen, met ouders en binnen onderwijsteams.

Omkeren

Door de vragen en dilemma’s die hij onder ogen krijgt kent Jan het onderwijsveld van binnen en buiten en voelt hij de actuele polsslag van docententeams. Hij ziet dat veel leraren het zwaar hebben en handelingsverlegen zijn nu veel leerlingen niet goed in hun vel zitten en soms ook ontsporen. Nooit te beroerd om zijn visie te geven, laat Jan via de telefoon weten, dat in zijn ogen leraren zich te vaak richten op wat ‘niet goed gaat’. “Scholen focussen vaak op leerlingen die rottigheid veroorzaken en op docenten die ordeproblemen hebben. Hierdoor ontstaat verwijdering en geen verbinding. Ik vind dat je het moet omkeren en juist alle leerlingen en leraren erbij moet betrekken als de school geen fijne en veilige plek meer is om te leren en te werken.  Neem nu pesten. Dat wordt gezien als iets dat je moet bestrijden. Natuurlijk wil iedereen dat pesten stopt. Maar je moet dieper kijken. Leerlingen die pesten doen dat regelmatig om voor zichzelf veiligheid te creëren, of om in de schijnwerper te staan. Als je van je school – weer- een veilige basis wilt maken dan moet je oog hebben voor waar dat gedrag vandaan komt, zoals pesten, en hoe die behoefte wél constructief kan worden vervuld.”

De school als mini-samenleving is een kernthema in jouw manier van werken. In dit tijdsgewricht is het steeds duidelijker dat het mentaal welbevinden van jongeren onder druk staat. Wat is jouw beeld van de huidige situatie?

“Ik ben er altijd voorzichtig mee dit soort dingen te zeggen maar ik krijg veel vragen van scholen die geconfronteerd worden met gedrag dat ze nooit eerder gehad hebben en waar ze veel moeite mee hebben om daarmee om te gaan. Ik proef ook een soort verbazing over ongecontroleerde vechtpartijen binnen en buiten de school, onaanvaardbaar gedrag naar docenten en grote monden. Ik ben geen wetenschapper maar dat neemt niet weg dat ik daar uitgesproken ideeën over heb. Verbinding aangaan met elkaar. Contact maken met andere mensen. Bij elkaar willen horen in situaties waarin je elkaar vertrouwt, elkaar aanspreekt, rekening houdt met elkaar en je op een goede manier voor jezelf opkomt. Op dit vlak zijn er steeds meer grote storingen.”

Hoe komt dat?

“De coronatijd en de lockdowns zal daar zeker deels mee te maken hebben. Een tijd waarin kinderen, pubers en jongeren elementaire verbindingen met anderen gemist hebben. Ook heb ik het idee dat de storingen en het gebrek aan hechting zit met een maatschappij waarin contacten steeds minder face-to-face en persoonlijk zijn. Ga maar voor jezelf na. Als je tegenwoordig boodschappen doet reken je zonder tussenkomst van caissières automatisch af en spreek je geen mens meer. De kwaliteit van relaties staat onder druk. Ik gebruik in dat verband het woord hechting. Het gevoel dat je je verbonden voelt met andere mensen die je steunen en je uitdagen te groeien. Wat voor leerlingen geldt, geldt ook voor leraren. Ook daar staat de hechting met de school als fijne werkplek onder druk. De school waar je levensgeluk vindt. Op al mijn trainingen voor docenten en teams stel ik daarom aan het begin één vraag: gaat deze training bijdragen om jouw werk leuker en zinvoller te maken? Ook voor leraren staan de basisbehoeften competentie, autonomie en relatie onder druk.”

Jouw visie op werken aan een veilige basis klinkt simpel.

“Dat klopt. Maar het gaat vooral om de vraag of je als school bereid bent de consequenties van die benadering te aanvaarden. Als je pedagogisch gezien behoeftegericht wilt werken, dan moet je bereid zijn je intuïtie te volgen en deze structuur te geven. Verbinding maken met anderen, dat zit in iedere mens. Daarvan ben ik overtuigd. Ik zie op scholen dat handelingsverlegenheid ontstaat bij leraren als ze niet op een verbindende manier kunnen werken. Bijvoorbeeld met leerlingen die uitdagend gedrag vertonen. Hoe maak je dit gedrag bespreekbaar? Provocatieve coaching kan dan heel bruikbaar zijn om een leerling te spiegelen in zijn gedrag. Ook Deep Democracy biedt fantastische mogelijkheden om in lastige situaties toch verbinding te maken en mensen erbij te betrekken die anders niet gehoord worden. Zo kun je leren van de minderheid. Alleen al door hen anders aan te spreken, zie je vaak de grote omslagen in het gedrag van leerlingen.”

In jouw ondersteuning van lerarenteams en schoolleiders laat je je leiden door drie principes: hoop, humor en herstel. Hoe hoopvol ben je?

 “Bij de schoolteams die ik train om hun handelingsverlegenheid te doorbreken, zie ik ontzettend betrokken docenten die met plezier willen werken en fantastische dingen doen met kinderen en jongeren. Ik proef dan twee dingen: hoop én moed. De moed om datgene te doen wat nodig is en de moed om daarbij over de eigen schaduw en angsten te springen. Laatst heb ik met een paar collega’s een studiedag verzorgd op Praktijkcollege Tilburg. Wat me opvalt op scholen voor praktijkonderwijs is dat er vaak een basishouding is van werken vanuit verbinding om zo een fijne en veilige leer- en werkplek te zijn en op een volwassen manier om te gaan met verschillen in gedrag. Behoeftegericht werken zit daar vaak echt in de schoolcultuur.”

 

Over herstelgericht werken (ook incompany mogelijk)

Meer over provocatieve coaching